Traditioneel hospitaal Kwamalasamutu

Bron:
© de Ware Tijd

Sjamaan oefent praktijk liever in eigen omgeving

Kwamalasamutu – Binnen in het gebouw klinken vrouwenstemmen. Het gestommel dat ze veroorzaken komt door hun schoonmaakwerkzaamheden. Na een lange inactieve periode valt er weer leven te bespeuren in Epipakoro Sipunuïme, het traditionele hospitaal op Kwamalasamutu. Epipakoro betekent ziekenhuis en Sipunuïme is de naam van een geneeskrachtige liaan. Aangrenzend aan het hospitaal is Epipakoro Katamïme, de traditionele kliniek, die ook te maken had met een sluiting van enkele maanden vanwege een lekkage aan het pinadak. De naam Katamïme is afgeleid van een ander liaan die goed is voor het genezen van huidwonden. In 1995 richtte Mark Plotkin samen met zijn vrouw Liliana Madrigal, de milieuorganisatie het Amazon Conservation Team (ACT). Maar de band van Plotkin met de Trio’s in Suriname dateert al vanaf 1982 toen hij voor het eerst voet aan land zette op Kwamalasamutu. Het is dan niet vreemd dat vier jaar na de oprichting van ACT er een tak van de organisatie werd opgericht in Suriname. Het eerste programma van ACT-Suriname werd toen the Shaman Apprentices Programm in 2000 voor het behoud van de kennis over medicinale planten. Bij elke dood van een shamaan verdween namelijk de niet-gedocumenteerde kennis en door het verdwijnen van de cultuur was het aantal traditionele genezers (met hoge kennis) op de vingers van één hand te tellen. Een onderdeel van het Shaman Apprentices Programm was het opzetten van een traditionele kliniek en later een traditioneel hospitaal.

AMASHINA

Eén van de leermeesters in het Shaman Apprentices Programm is Amashina aan wie het traditioneel hospitaal is toegewijd. De schoonmaak is ter voorbereiding van de komst van een zieke uit Paramaribo. Niemand zo blij als Amashina die zijn kennis weer in praktijk kan brengen in eigen omgeving. Maar één probleem bij de indianen aan de zuidgrens is dat ze niet precies het jaar of de maand weten aan te geven van gebeurtenissen in het verleden. Zo ook het antwoord op de vraag wanneer een patiënt voor het laatst werd ondergebracht of behandeld in het hospitaal. Het was in elk geval een lange tijd geleden dat het hospitaal werd gebruikt. Wat hij zeker weet, is dat hij sinds de opening slechts twee zieke gasten heeft mogen verwelkomen voor zijn hospitaal. “Eén uit Nederland en de ander uit Paramaribo. Beide werden genezen en ze leven nog. Soms maken ze nog contact met me,” vertelt de sjamaan. Amashina staat bekend om het gebruik van een medicinale liaan tegen bepaalde vormen van kanker. Hierdoor hebben in de loop der tijden verschillende mensen een beroep gedaan op zijn kennis. Maar zoals nu blijkt, komen de mensen niet naar Kwamalasamutu. In plaats daarvan werd Amashina gehaald naar de stad.

APOTHEEK

Het traditioneel hospitaal, dat ook bedoeld is voor de lokale bewoners, verkeert in goede staat. Het bestaat uit een kleine ontvangstruimte, drie vertrekken en een keuken. Elke kamer is voorzien van een eigen bad en toilet. “Ik verpleegde hun, zorgde dat ze te eten kregen en zag pas om tien ’s avonds weer mijn huis,” zegt Amashina over zijn medische dienstverlening in het verleden. Die toegewijde taak is hem gelukt omdat het ‘apotheek’ in zijn nabijheid ligt. Dya so na mi kondre. Alles wat ik nodig heb, groeit hier!” zegt hij over de medicinale planten in het regenwoud. Afhankelijk van het ecosysteem heeft elk gebied dan weer haar eigen plantensoorten. Maar hoe hoog zijn kennis ook mag zijn, de medicijnman stelt één ding vast: “Als je me hulp laat inroept, dan mi no mang yepi moro. Dat is met alle ziekte zo.” Vier vingers houdt hij op om aan te geven hoeveel kankerpatiënten het tot nu toe hebben gehaald.

WATER EN STROOM

Zeer veel levens heeft Amashina dus niet kunnen verlengen. Maar meestal doen patiënten pas een beroep op de traditionele wetenschap wanneer ze in terminale fase verkeren of wanneer de westerse medische wereld het heeft opgegeven. Vaak zijn ze dan te zwak of zijn de chartervluchten te hoog waardoor men liever de sjamaan laat halen. Volgens Minu Parahu, de nieuwe programm-director van ACT-Suriname, schrikt de gebrekkige watervoorziening de mensen ook af. In het grootste Triodorp van Suriname staat wel een watertoren, maar voor water is men toch aangewezen op de kreek of rivier. “Nu is er stroom, maar Kwamalasamutu kent ook tijden dat ze geen brandstof hebben voor de generator.” Toch ziet Parahu dit niet als obstakels voor een opname in het traditioneel hospitaal. “De behandeling niet duur en nu is er een lijndienst die minder kost dan een charter.” In zowel het traditioneel hospitaal als de kliniek werken uitsluitend lokale bewoners. Bij de kliniek leggen vaardige mannen de laatste hand aan het dak. Gevlochten bladeren worden dan in lagen gelegd voor een nieuw pinadak. Hierna zal Parahu moeten uitkijken naar een freezer om de kliniek goed draaiende te houden. Medicijnen gemaakt uit medicinale planten uit het regenwoud zijn namelijk niet lang houdbaar zonder koeling. “Voordat ik dat doe, zal ik eerst moeten nagaan of men op de juiste manier omgaat met een freezer. Want soms stopt men andere spullen erin en die op Tepu is geboord met een scherp voorwerp. Die dingen zijn heel duur omdat ze op zonenergie werken.”